نامشناسی
واژه "کروناویروس" از کلمه زبان لاتین "corōna" یا کلمه یونانی "κορώνη" به معنی تاج یا هاله گرفته شدهاست. این واژه به مشخصه ظاهری ویریونها (شکل عفونی ویروس) که در زیر میکروسکوپ الکترونی دیده میشود، اشاره دارد که حاشیهای از سطح بزرگ و پیازدار داشته و یادآور تصویری از یک تاج سلطنتی یا تاج خورشیدی است. از این رو کروناویروس را “ویروس تاجدار“ نیز می نامند.
ساختار
چرخه سرایت یک کروناویروس
کروناویروسها زیر مجموعهٔ کروناویریده هستند. ساختار آنها نیز دارای یک ژنوم آرانای معمولی است. افرادی که همزمان دارای بیماری دیگری باشند و کودکان مبتلا به بیماریهای قلبی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کروناویروسها هستند. معمولاً شدت سرماخوردگی که کروناویروس عامل آن باشد بیشتر است. کرونا ویروسها که پس از راینو ویروسها بزرگترین عامل ابتلا به سرماخوردگی هستند، بیشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگی میشوند. اگرچه کرونا ویروسها بیشتر در حیوانات دیده میشوند، اما هفت نوع از آنها دستگاه تنفسی بدن انسان را تحت تأثیر قرار میدهد. تشخیص اینکه علت بیماری کرونا ویروس باشد یا خیر کمی مشکل است، چرا که برخلاف راینو ویروسها به سختی در آزمایشگاه رشد و نمو میکنند.
ساختار این ویروس از دو لایه تشکیل شده است؛ هسته این ویروس را مواد ژنتیکی و لایه بیرونی آن را تاجهای پروتئینی تشکیل دادهاند.
خانواده ویروس کرونا همیشه از گونه حیوانی به گونه دیگری منتقل شدهاست. این ویروس برای انتقال آسانتر ممکن است تکامل پیدا کند و موجب بیماری سختتری شود.
انواع کروناویروس انسانی
کروناویروسها (Coronaviruses) خانواده بزرگی از ویروسها هستند که برای اولین بار در سال ۱۹۶۰ کشف شدهاند. آنها موجب بروز بیماریهایی از خانواده سرما خوردگی در انسان و حیوانات میگردند و از ویژگی ظاهری آنها زوائد تاج مانند بر روی سطوح دیواره ویروسها میباشد. گاهی برخی از کروناویروسها به دستگاه تنفسی حمله میکنند و گاهی علائم خود را در روده و معده افراد نمایان میکنند. علائم ویروس کرونا در ریه، معمولاً در سرماخوردگیهای معمول و نوعی سرماخوردگی ترشح آور به نام پِنومونیا ظاهر میشود که معمولاً در بیشتر افراد با سرماخوردگی
ملایمی همراه است. در این دسته چهار کروناویروس کشف شده است:
HCoV-229E
HCoV-OC43
HCoV-NL63، کشف شده در سال ۲۰۰۴
HCoV-HKU1، کشف شده در سال ۲۰۰۵ در هنگ کنگ
این چهار نوع کروناویروس، به صورت مرتب در جمعیت انسانی ایجاد بیماری میکند و باعث عفونت سیستم تنفسی را در کودکان و بزرگسالان میشود.
اما انواع دیگری از این ویروس هستند که با علائمی شدیدتر همراه می شوند؛ مانند سارس، مرس و کووید ۱۹.
سارس
نوشتارهای اصلی: بیماری سارس و کروناویروس سارس
این ویروس که تصور میشود از خفاش در چین ناشی شده باشد در سال ۲۰۰۲ اپیدمی جهانی سارس را موجب شد که حدود ۸۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند. سارس با نام علمی SARS-CoV موجب سندرم حاد و شدید تنفسی در میان مبتلایان شد.[۱۵]
مرس
نوشتارهای اصلی: سندروم تنفسی خاورمیانه و کروناویروس مرس
گونه ای جدیدتر از این ویروس در سپتامبر ۲۰۱۲ در مردی ۶۰ ساله در عربستان سعودی کشف شد که به مرگ بیمار انجامید. این مرد چند روز قبل از آن به دبی سفر کرده بود و دومین مورد در مردی ۴۹ ساله در قطر که او نیز در گذشت. کشف بیماری اولین بار در آزمایشگاه Health protection agencys در Colindale لندن به تأیید رسید. شیوع این کروناویروس به نام سندرم نارسایی تنفسی خاورمیانه (Middle East respiratory syndrome coronavirus) شناخته شدهاست که به اختصار MERS-CoV خوانده میشود. این ویروس موجب مرگ ۸۵۸ نفر در خاورمیانه شد.
کرونای جدید (کووید ۱۹) 2019-nCoV
نوشتارهای اصلی: شیوع کوروناویروس ووهان، کرونای جدید و گاهشمار شیوع کوروناویروس ووهان ۲۰–۲۰۱۹
در نهایت، در دسامبر ۲۰۱۹ نیز، برای اولین بار در شهر ووهان استان هوبئی چین، پس از اینکه مردم بدون علت مشخصی دچار سینه پهلو شدند و واکسنها و درمانهای موجود مؤثر نبودند، نوع جدیدی از کروناویروس با همهگیری در انسان شناسایی شد. از میان نخستین افرادی که به این ویروس آلوده شدهاند، مشخص شد که دو سوم آنها با بازار عمدهفروشی غذاهای دریایی هوانان، که در آن حیوانات زنده نیز به فروش میرسد، ارتباط داشته اند. تا ۳۰ بهمن، این کروناویروس جدید، جان بیش از ۲۷۰۹ نفر را گرفته و بیش از ۷۳٬۳۳۲ نفر به این ویروس در ۸۰ کشور تأیید شده که از جمله در تایلند، کره جنوبی، ژاپن، تایوان، استرالیا، سنگاپور، نپال، ویتنام، اندونزی، آلمان، روسیه، فیجی، فرانسه، ایران و آمریکا مبتلا شدند. با عبور تعداد قربانیان ویروس کرونا از مرز ۱۰۰۰ نفر سازمان جهانی بهداشت برای بیماری ناشی آن نام رسمی انتخاب کردهاست - کووید ۱۹ (۱۹-COVID) که اشارهای دارد به «کرونا»، «ویروس»، «بیماری» و سال ۲۰۱۹.این نوع کرونا ویروس قبل از این همهگیری در انسان دیده نشده بود. برآوردهای نخستین نشان می دهد که درصد مرگ و میر این ویروس بین ۲ تا ۳ درصد مبتلا شدگان است.
علایم بیماری شامل تب و گاهی مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس، تندنفسی و گلودرد و آبریزش بینی است. اولین مبتلایان این بیماری در ووهان در بازار خوراک دریایی کار میکردند یا در آنجا حضور داشتند؛ ولی با توجه به گسترش بیماری در افرادی که با حیوانات در تماس نبودند سازمان بهداشت جهانی انتقال انسان به انسان را نیز مد نظر قرار دادهاست.
کروناویروس در ایران
نوشتار اصلی: شیوع کروناویروس در ایران
در ایران، در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۹۸، به دنبال فوت ۲ بیمار با عوارض تنفسی در بیمارستان کامکار قم، شایعاتی دربارهٔ مرگ این بیماران به علت کروناویروس شکل گرفت. اما دانشگاه علوم پزشکی قم با تکذیب شایعات مربوط به مبتلا بودن این دو بیمار فوت شده به کروناویروس، اعلام کرد که تاکنون هیچگونه شواهدی تشخیصی مبنی بر ابتلا به بیماری کرونا دیده نشدهاست.[۲۸] در تاریخ ۳۰ بهمن اولین موارد از کرونای جدید در شهر قم از طریق روابط عمومی وزارت بهداشت گزارش شد. رئیس مرکز اطلاعرسانی و روابط عمومی وزارت بهداشت اعلام کرد که نتایج آزمایش اولیه ۲ مورد از موارد مشکوک را از نظر ابتلا به کروناویروس، مثبت گزارش شدهاست. بیمارستان کامکار قم نیز بعنوان محل قرنطینه و مراجعه بیماران و موارد مشکوک به کرونا مشخص شد.[۲۹][۳۰] در همین روز، رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم اعلام کرد که در چهار روز گذشته شاهد گسترش بیماریهای تنفسی در قم بودیم و طی این مدت ۲ نفر در یکی از بیمارستانهای قم بر اثر بیماری تنفسی فوت کردند که امروز تست اولیه این دو فرد در مورد بیماری کرونا مثبت اعلام شد.[۳۱] خبرگزاری ایلنا به نقل از منابع آگاه در ۳۰ بهمن ادعا کرد که ششنفر هم در حال حاضر بهدلیل ابتلا به ویروس کرونا بستری هستند که خانواده و نزدیکان این افراد در قرنطینه به سر میبرند.[۳۲]در ۲ اسفند، با اعلام رسمی فوت شدن چهار نفر، ایران پس از چین بیشترین تلفات ناشی از کروناویروس را داشته است.
تا روز نهم اسفند، ۱۶ کشور کانادا، لبنان، امارات، بحرین، کویت، افغانستان، عراق، عمان، پاکستان، گرجستان، چین، استونی، نیوزلند، بلاروس، بریتانیا و آذربایجان اعلام کردهاند که افرادی مبتلا به کروناویروس را شناسایی کردهاند که از مبدأ ایران آمدهاند.
در تاریخ چهارم اسفند، وزیر بهداشت اعلام کرد که یکی از فوتیها در قم بازرگانی بود که سفرهایی به چین داشته است.
تا روز نهم اسفند، بر اساس آمار رسمی وزارت بهداشت اعلام کرده، درمجموع آمار مبتلایان به ۵۹۴ نفر و فوتی ها به ۵۴ نفر افزایش پیدا کرده است.
ویروس COVID-19 چگونه منتشر میشود؟
ویروس از طریق تماس مستقیم با قطرههای تنفسی فرد آلوده (ازطریق سرفه و عطسه) و تماس با سطوح آلوده به ویروس منتقل میشود. ویروس COVID-19 میتواند ساعتها روی سطوح زنده بماند، ولی یک ضدعفونی ساده میتواند آن را از بین ببرد.
علائم کروناویروس چیست؟
علائم شامل تب، سرفه و تنگی نفس است. در مواد حادتر عفونت میتواند منجر به سینه پهلو (پنومونی یا همان عفونت ریه) یا مشکلات تنفسی گردد. در موارد نادر این بیماری کشنده خواهد بود.
علائم بیماری شبیه آنفولانزا یا سرماخوردگی معمولی است، که بسیار شایع تر از COVID-19 هستند. به همین دلیل برای تایید این که کسی COVID-19 گرفته باشد، بایستی آزمایش شود. نکته حائز اهمیت این است که اقدامات کلیدی پیشگیرانه را به خاطر بسپاریم که عبارتند از شستشوی دستها و رعایت موارد بهداشتی تنفسی (پوشاندن دهان به هنگام عطسه یا سرفه با دستمال یا آرنج خم شده، سپس انداختن دستمال داخل سطح آشغال در بسته). همچنین واکسن آنفولانزا نیز راه پیشگیری مناسبی است، بنابراین به یاد داشته باشید که واکسیناسیون خود و فرزندانتان را به موقع انجام دهید.
چگونه میتوان خطر عفونت را کاهش داد؟
با رعایت چهار مورد احتیاطی زیر میتوانید جلوی خطر عفونت برای خود و خانوادهتان را بگیرید:
۱. دستهایتان را مرتب با آب و صابون یا ژل ضدعفونی الکلدار بشویید.
۲. به هنگام عطسه یا سرفه جلوی دهان خود را با دستمال یا آرنج خم شدهتان بگیرید، و دستمال را داخل سطح دربسته بیاندازید.
۳. از تماس نزدیک با کسانی که سرما خوردهاند یا علائمی شبیه آنفولانزا دارند اجتناب کنید.
۴. اگر خودتان یا کودکتان تب دارید، سرفه میکنید یا احساس میکنید مشکل تنفس دارید حتماً به دکتر مراجعه کنید.
آیا باید ماسک بزنم؟
چنانچه علائم تنفسی (سرفه یا عطسه) دارید، برای محافظت از دیگران استفاده از ماسک پزشکی توصیه میشود. اگر هیچگونه علائمی ندارید، نیازی به استفاده از ماسک نیست.
درصورت استفاده از ماسک، برای اطمینان از اثربخشی آن و جلوگیری از افزایش خطر انتقال ویروس، باید از آن درست استفاده کرده و پس از استعمال نیز درست دفع نمود.
استفاده از ماسک به تنهایی برای جلوگیری از عفونت کافی نیست و بایستی با شستشوی مکرر دستها، پوشاندن دهان به هنگام عطسه و سرفه، و جلوگیری از تماس نزدیک با کسانی که علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا دارند (سرفه، عطسه، تب) همراه باشد.
آیا COVID-19 روی کودکان تأثیر می گذارد؟
این ویروس جدید است و ما هنوز نمیدانیم که چه تأثیری بر کودکان یا زنان باردار خواهد گذاشت. میدانیم که امکان دارد افراد در هر سنی به این ویروس آلوده شوند، اما تاکنون موارد نسبتاً کمی از COVID-19 در بین کودکان گزارش شده است. ویروس در موارد نادر کشنده است، و تاکنون بیشتر موارد منجر به مرگ در میان افراد پیرتر با بیماریهای زمینهای دیده شده است.
اگر فرزندم علائم COVID-19 داشت چه کار کنم؟
حتماً درمان پزشکی را شروع کنید، ولی به خاطر داشته باشید که اکنون در نیمکره شمالی فصل آنفولانزا است و علائم COVID-19 از قبیل سرفه یا تب میتواند مشابه علائم آنفولانزا یا سرماخوردگی که بسیار هم شایع هستند، باشد.
رعایت نکات بهداشتی دستها (شستشوی مرتب دستها) و بهداشت تنفسی را ادامه دهید و واکسیناسیون کودکان خود را به موقع انجام دهید تا کودکتان درمقابل سایر ویروسها و باکتریهای بیماریزا در امان باشد.
در مورد سایر عفونتهای دستگاه تنفسی از قبیل آنلفولانزا، اگر خودتان یا کودکتان علائمی دارد، از همان ابتدا کمک پزشکی بگیرید و سعی کنید که از حضور در اماکن عمومی (محل کار، مدارس وسایل نقلیه عمومی)خودداری کنید، تا از سرایت به دیگران جلوگیری شود.
اگر یکی از افراد خانواده علائم بیماری را داشته باشد چه کار باید کرد؟
اگر شما یا کودکتان تب، سرفه یا تنگی نفس دارید، باید از همان ابتدای بروز علائم از پزشک کمک بخواهید. اگر به مناطقی که COVD-19 در آنجا گزارش شده سفر کردهاید، یا اگر در تماس با فردی بودهاید که بهتازگی به یکی از چنین مناطقی سفر کرده و علائم تنفسی دارد، با پزشک خود یا با کارمندان بهداشت تماس بگیرید و موضوع را با آنها درمیان گذاشته و مشورت کنید.
آیا بایستی کودکم را در خانه نگهدارم و به مدرسه نفرستم؟
اگر کودک شما علائم بیماری را دارد، از پزشک کمک بخواهید و به دستوراتی که پزشک یا کارمند بهداشتی میدهد عمل کنید. درغیر اینصورت، همچون سایر عفونتهای دستگاه تنفسی از قبیل آنفولانزا، اگر کودکتان علائم بیماری دارد، وی را در خانه بستری کنید و به خوبی از او مراقبت کنید و به اماکن عمومی نروید تا بیماری به دیگران سرایت نکند.
اگر کودکتان علائمی مثل تب یا سرفه ندارد، و اگر بخشنامهای راجع به بهداشت عمومی یا توصیههای رسمی مشابه دیگری درخصوص مدارس دریافت نکردهاید، بهتر است که کودکتان را به مدرسه بفرستید.
بهجای این که کودکان را از مدرسه دور نگهدارید، به آنها آموزش دهید که دستهایشان را خوب بشویند و اقدامات بهداشتی مربوط به تنفس را در مدرسه و سایر اماکن انجام دهند، از جمله شستشوی مرتب دستها، پوشاندن دهان به هنگام عطسه یا سرفه با دستمال یا آرنج خم شده، و سپس انداختن دستمال داخل سطل دربسته، لمس نکردن چشمها، دهان یا بینی اگر دستها کاملاً شسته نشدهاند.
بهترین راه شستن کامل دستها چگونه است؟
۱. شیر آب را باز کنید و دستها را زیر آن بگیرید
۲. تمام دستتان را به صابون آغشته کنید
۳. تمام سطوح دستها را به مدت حداقل ۲۰ ثانیه با صابون بمالید، از جمله پشت دستها، میان انگشتان و زیر ناخنها
۴. دستها را کاملاً با آب بشویید
۵. دستها را با دستمال تمیز یا حوله یکبار مصرف خشک کنید
۶. دستها را مرتب بشویید، به خصوص قبل از خوردن، بعد از فین کردن، سرفه یا عطسه و دستشویی.
۷. اگر آب و صابون در دسترس ندارید، از ژل شستشوی دست الکلی با حداقل ۶۰ الکل استفاده کنید. اگر دستانتان به صورت مشهود کثیف هستند، حتماً با آب و صابون بشویید.
به هنگام سفر، چه اقدامات احتیاطآمیزی بایستی برای خانوادهام به کار گیرم؟
هرکسی که قصد سفر خارجی دارد، بایستی قبل از سفر راهنمای سفر و نکات ایمنی کشور مقصد را درخصوص هرگونه محدودیت ورود، شرایط قرنطینه ورود یا هر توصیه ایمنی مربوط به سفر را بررسی کند.
علاوه بر رعایت اقدامات احتیاطی استاندارد به هنگام سفر و به منظور جلوگیری از قرنطینه شدن یا بروز هرمشکلی به هنگام بازگشت به کشور خود، توصیه میشود که آخرین بهروزرسانیها درخصوص COVID-19 را در وبسایت «انجمن حمل و نقل هوایی بین المللی» ملاحظه فرمایید که شامل فهرستی از کشورها و محدودیتهای اعمالی مربوطه است.
در حین سفر، والدین بایستی اقدامات بهداشتی استاندارد را برای خود و کودکانشان بهکار بگیرند؛ دستهای خود را مرتب بشویند یا از ضدعفونیکننده 60 % الکلی استفاده کنند، بهداشت تنفسی را رعایت کنند (به هنگام عطسه یا سرفه جلوی دهان و بینی خود را با آرنج خم شده یا دستمال بپوشانند و دستمال مصرف شده را هرچه سریعتر دور بریزند) و از تماس نزدیک با هرکسی که عطسه یا سرفه میکند بپرهیزند. به علاوه، توصیه میشود که والدین همیشه ژل ضدعفونی کننده دست، دستمال یکبار مصرف، و دستمال مرطوب همراه داشته باشند.
سایر توصیه ها شامل موارد زیر است:
به محض ورود به هواپیما یا سایر وسایط نقلیه، صندلی، دسته صندلی، صفحه لمسی مانیتور مقابلتان و ... را با دستمال مرطوب تمیز کنید. همچنین وقتی به هتل یا محل اقامت خود و کودکتان رسیدید، با استفاده از دستمال مرطوب تمامی صفحه کلیدها، دستگیره درها، دستگاههای کنترل از راه دور، و ... را تمیز کنید.
آیا زنان باردار میتوانند ویروس کرونا را به جنین خود منتقل کنند؟
هنوز شواهد کافی مبنی بر اینکه ویروس بتواند در دوران بارداری از مادر به جنین منتقل شود یا تأثیر بالقوه این بیماری بر روی کودک وجود ندارد. این موضوع در حال حاضر در دست بررسی است. زنان باردار بایستی موارد احتیاطی مقتضی برای محافظت از خود در برابر این ویروس را به عمل بیاورند و چنانچه علائمی مانند تب، سرفه یا تنگی نفس در خود مشاهده کردند، سریعاً به پزشک مراجعه کنند.
آیا مادری که آلوده به کرونا ویروس باشد، میتواند همچنان به نوازد خود شیر بدهد؟
تمام مادران در مناطق آلوده و پرخطر که علائمی چون تب، سرفه یا تنگی نفس دارند، بایستی هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنند و دستورالعملهایی که پزشک یا کارمند بهداشت میدهند را رعایت کنند. با توجه به مزایای تغذیه با شیر مادر و نقش کمرنگ شیر مادر در انتقال ویروسهای تنفسی، مادر میتواند ضمن رعایت کلیه راهکارهای احتیاطی لازم همچنان به شیردهی ادامه دهد.
درمورد مادرانی که علائم بیماری را دارند شیردهی مشکلی ندارد، مشروط بر این که به هنگام در آغوش گرفتن کودک و نزدیک بودن به کودک (ازجمله هنگام شیردهی) ماسک بزنند، دستها را قبل و بعد تماس با کودک (ازجمله هنگام شیردهی) بشویند و سطوح آلوده را تمیز و ضدعفونی کنند – همانند همه مواردی که وقتی کسی مشکوک به COVID-19 و یا بیماریش تأیید شده باشد در تعامل با دیگران از جمله با کودکان بایستی انجام دهد.
اگر مادر به شدت بیمار باشد، بایستی وی را به دوشیدن شیر و دادن آن به کودک با فنجان تمیز و/یا قاشق تشویق کرد، و در تمامی این مراحل همان روشهای جلوگیری از عفونت فوقالذکر را نیز رعایت نماید.
یونیسف برای کمک چه کارهایی انجام میدهد ؟
پاسخ فعلی یونیسف تمرکز بر حمایت از دولت چین و طیف گستردهتری از کشورهای منطقه آسیای شرقی و اقیانوس آرام است که بیشترین موارد تاکنون در آنها گزارش شده است. از ۹ بهمن، یونیسف ۱۳ تن لوازم، ازقبیل لباسهای محافظ، ماسک، عینک و دستکش برای استفاده کارمندان بهداشتی از راه هوایی ارسال کرده است. محمولههای بیشتری نیز آماده ارسال یوده و یونیسف در حال تعیین مناطق کلیدی است که بیشتر نیاز به کمک دارند.
باتوجه به ماهیت غیرقابل پیشبینی ویروس و انتشار مداوم آن، یونیسف همچنین با دولتها، همتایان خود در سازمان بهداشت جهانی، و سایر شرکای خود در زمینه تهیه برنامههای اضطراری در سایر مناطق، بهویژه کشورهای با ساختارهای بهداشتی ضعیفتر و ظرفیتهای محدودتر در مقابله با شیوع بیماریهای این چنینی، در ارتباط است.
در ۲۸ بهمن، یونیسف درخواست ۴۲/۳ میلیون دلار برای بالابردن سطح کمکهای مالی در تلاش برای مهار شیوع ویروس COVID-19 داد.
بودجههای اولیه صرف فعالیتهای یونیسف در جهت کاهش انتقال ویروس از جمله تقویت اطلاعرسانی در مورد خطر و مقابله با اطلاعات غلط خواهد شد تا کودکان، زنان باردار و خانوادههای آنها بدانند که چگونه از انتشار COVID-19 جلوگیری کنند و از کجا میتوانند کمک بگیرند.